(وَ نُريدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفُوا فِي اْلأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ)(1)

«و مى خواهيم كسانى كه در آن سرزمين فرو دست شده بودند، منت نهيم و آنان را پيشوايان ]مردم گردانيم و ايشان را وارث زمين[ كنيم.

اين آيه مربوط به داستان حضرت موسى(عليه السلام)است. خداوند مى فرمايد: موسى(عليه السلام) در عصرى به دنيا آمد و بزرگ شد كه فرعون طغيان كرده و ادعاى ربوبيت داشت. او بنى اسرائيل را به استضعاف كشانده و دستور قتل فرزندان آنان را داده بود و مى خواست آنها را نابود كند; در حالى كه اراده خداوند چيز ديگرى بود. او مى خواست بر آنان منت گذارد و آنان را پيشوا قرار دهد تا پس از سال ها، پيشوا و وارث در زمين باشند پس از آن كه زمين در دست ديگران بود، و آنان را در زمين مكنت دهد و حكومت قوى و پابرجا به آنان ارزانى دارد تا بتوانند از آن استفاده كنند.

هر چند ظاهر آيه بيان يك قسمت از حوادث روزگار قوم بنى اسرائيل و حضرت موسى(عليه السلام)است; ولى مى دانيم كه خداوند از گفتن اين داستان ها هدف دارد و گويا مى خواهد بگويد: مستكبران و زورمداران ادامه حيات و حكومت خود را در استثمار مستضعفان مى دانند و به دنبال آنند كه به گونه اى از آنان بهره كشى كنند و در نهايت آنها را از هستى و حيات مناسب محروم سازند; ولى اراده خداوند بر خلاف خواست قدرتمندان است و به بندگان خود كمك مى كند. لذا در اينجا از فعل مضارع بهره گرفته كه دلالت به استمرار دارد و مى گويد: اراده دائمى و سنت ما چنين است كه به مستضعفان (لايق) كمك كنيم.

اين آيه بشارتى است براى همه حق پرستان و عدالت خواهان كه حكومت ظلم و جور دائمى نيست و در نهايت، پيروزى براى رنج ديدگان خواهد بود. بيشتر از هر چيز ديگر، اين آيه، به حكومت جهانى و انقلاب نورانى حضرت مهدى(عليه السلام)مربوط مى شود و قيام امام زمان(عليه السلام)، مصداق كامل و تمام آن قرار مى گيرد. امام على(عليه السلام)درباره اين آيه فرمود:

«هُمْ آلُ مُحَمَّد يَبْعَثُ اللّهُ مَهدِيَهم بَعدَ جَهْدِهِم فَيَعِزُّهُم وَيَذِّلُ عَدُوَّهم»;(2)

اين افراد خاندان پيامبرند كه خداوند مهدى آنان را… بر مى انگيزد و به آنان عزت مى دهد و دشمنانشان را خوار و ذليل مى سازد.

خداوند در آيه، تعبير «منت» را آورده و اين نشانه عظمت و بزرگى اين مسأله است; چرا كه خداوند در موارد خاصى ـ مانند فرستادن پيامبران ـ تعبير منت آورده است:

(لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلى الْمُؤمِنينَ اِذْ بَعَثَ فِيهِم رَسُولا);(3)

«به راستى خداوند بر مؤمنان منت نهاد كه در ميان آنان رسولانى برانگيخت».

بنابراين، اراده الهى بر اين است كه مظلومان و محرومان، بر جباران و ستمگران غلبه كرده و وارث زمين و صاحب اختيار آن شوند و با برپايى حكومت عدل، رهبرى هميشگى بشريت را بر عهده گيرند و اين اراده خدا تخلف ناپذير است.

شيخ صدوق(ره) در «كمال الدين» روايات ولادت آن حضرت را نقل كرده است. طبق اين روايت، هنگامى كه حضرت به دنيا آمد، ابتدا به يگانگى خداوند و رسالت پيامبر(صلى الله عليه وآله) و ولايت ائمه اهل بيت(عليهم السلام) شهادت داد و سپس آيه ياد شده را تلاوت فرمود.(4)

1. قصص (28)، آيه 5.

2. شيخ طوسى، كتاب الغيبة، ص 184.

3. آل عمران (3)، آيه 164.

4. كمال الدين و تمام النعمة، ج 2، باب 41، ح 1 و 2.